Kapitali 5. Misissueqqissaarnissamut periarfissat

Nuna tamakkerlugu naatsorsuutit inuiaqatigiit aningaasaqarnerisa misissueqqissaarfiginissaannut periarfissiipput, nunallu allat aningaasaqarnikkut kisitsisaataannut assersuussisinnaaneq periarfissillugu. Tullinnguuttuni misissueqqissaarnissanut taamaattunut assersuusiortoqarpoq.

 

Immikkoortoq 5.1

Inuussutissarsiornermi iluseq

Saqqummersitaq manna aqqutigalugu Kalaallit Nunaata nuna tamakkerlugu naatsorsuutaanut atugassatut suliffeqarfiit pingaarnerit 35-t atorlugit suliffeqarfiit agguataariffiginissaat toqqarneqarsimavoq. Tamakku immikkut nassuiaaffigineqarput, taamaaliornikkut nunani tamalaani ISIC Re.4 imaluunniit NACE Rev.2 atorlugit immikkoortitsinerit kisitsisit marlunnik qaffasissusillit atorlugit suliffeqarfik suliffeqarfiilluunniit arlallit kisitsisinut marlunnik qaffasissusilinnut agguataarneqarsinnaassammata. Suliffeqarfiit marlunnik kisitsisitallit ataatsimoortilernissaasa toqqarneqarnerannut pissutaavoq inuussutissarsiutit pineqartut Kalaallit Nunaanni ikittuinnaammata. Tassungalu akerliusumik aalisarneq suliffeqarfinnut pingasunut avinneqarsimavoq, matumani Kalaallit Nunaanni atuunnerat eqqarsaatigalugu.

 

Suliffeqarfiit ataasiakkaat suliffittut qanoq inissisimanerat Danske Erhversregister-imi (CVR) suliarineqarpoq, taannalu suliffeqarfiit (inatsisitigut suliffeqarfiit) ingerlatsiviillu atasut (suliffigineqartut) tamaasa pillugit paasissutissanik imaqarpoq. Suliffeqarfiit immikkoortillugit suliffeqarfimmut pingaarnertut sammisaqarfiusumut inissitaapput. Nuna tamakkerlugu naatsorsuutini tunisassiornermut tunngassuteqartuni suliffigineqartut tassaapput suliffinni pingaarnertut sammineqartut naapertorlugit agguataariffigineqartartut.

 

Suliffeqarfiit ataasiakkaat aningaasaqarnerat pillugu paasissutissanut najoqqutassat allanngorarsinnaapput. Taamaalilluni suliffeqarfinni tunisassiornerit 0102-miit 0303-miittut nunalerinermut, piniarnermut, aallaaniarnermut aalisarnermullu tunngassuteqartut suliffeqarfinni taakkunani amerlanertigut tunisassiarineqartunut amerlassutsit akillu pillugit paasissutissat tunngavigalugit pingaarnertigut takutinneqarput. Aamma najoqqutassat suugaluartut attuumassutillit naatsorsuinermi atorneqarsimasinnaapput, kisiannili pingaarnertut malitassaq tassaavoq namminersortut aningaasaqarnerisa ilaat suliffeqarfiup naatsorsuutaanut kisitsisitigut paasissutissat aallaavigalugit takutinneqarsimanissaat, paasissutissallu pisortaqarfiit ingerlatsinerannut tunngassuteqartut Nunatta Karsianut, kommuninut, Naalagaaffimmut kiisalu pisortani suliffeqarfinnut assingusut ilaannut naatsorsuutinit pisuullutik.

 

Niuerniutigalugu suliffeqarfiup aamma niuerniutiginagu "Pisortani ingerlatsineq kiffartuussinerlu" akornanni killissarititap imaanngilaq piginnittuuneq malissagaa. Sanaartornermi atortussanut suliffissuaqarnermi, sanaartugassanut suliffiuteqarnermi, inissianik attartortitsisarnermi, assartuinermi assigisaannilu ingerlatsinerit amerlanertigut niuerutigalugu suliffeqarfittut taaneqartarput, naak immikkoortut pineqartut kommuninit Namminersorlutillu Oqartussanit pigineqaraluartut, immikkoortullu ataasiakkaat namminersortut pisortaqarfiit aningaasaataat atorlugit pingaarnertigut ingerlanneqartut "Pisortat ingerlatsiviinut kiffartuussinerannullu" ilaasutut taaneqaraluarlutik.

 

Suliffeqarfiit namminersortut aningaasaqarnerat pillugu paasissutissanut kisitsisinut pingaarnertigut qitiusumik najoqqutassaqarfik tassaavoq suliffeqarfiit naatsorsuutaat. Suliffeqarfiit naatsorsuutaat aningaasarsianut paasissutissanik namminersorlutik inuussutissarsiortuneersunik ilaneqartarput, tamakkulu kalaallit aningaasaqarnerisa matussusernissaannut annertuumik sunniuteqartarput.

 

Naatsorsuutit amerlanertigut immikkoortunut inatsisitigut pisussaaffilinnut tunngassuteqartarmata ilaatigooriarluni suliffiit sammisanut agguataarnissaat pisariaqartarsimavoq, tamannalu naapertorlugu ilaasa suliffittut inissinnissaat pisariaqartarsimalluni. Matumani ilaatigut niuernikkut imaluunniit sanaartortitsinikkut sammineqartut assersuutaasinnaapput, tamakkulu suliffeqarfiit niuernermik sanaartortitsinermillu sammisaqartut avataanniittuupput.

 

Tassunga atatillugu aalisarnerup imaanilu nerisassanik suliaqartut iluanni suliffeqarfiit anginerpaat agguataarnissaat unamminarnerpaasimavoq. Taamaalilluni Royal Greenland ulloq manna tikillugu sammisami 463810 Aalisakkanik aalisakkanillu tunisassianik Niuerfimmi inissisimasimasoq taaneqarpoq, suliassatigulli suliffeqarfik aalisarnerup, kilisaassuarni aalisakkanik piareersaasarnerup aamma suliffissuarni nunaniittuni kiisalu aalisakkanik tunisassiornermi tuniniaasarnerup iluini suliaqartuuvoq, tamakkulu nuna tamakkerlugu naatsorsuutini sammisanut pingasunut inissinneqarput: 0302 Avataasiorluni aalisarneq, 1000 Inuussutissanut suliffissuaqarneq og 4600 Amerlasuukkaanik niueruteqarneq.

 

Naatsorsuutit kisimiitillugit aallaavigissagaanni taamatut agguataarinissaq ajornarsinnaavoq, sammisat tamakku suliffeqarfimmi ataatsimi ataatsimoortissimatillugit. Taamaammat nioqqutissiornerup agguataariffiginissaani takussutissiinermut naleqqussaanermullu atatillugu immikkoortiterinissaq pisariaqarsimavoq, tassani aalisakkat suliarineqanngitsut suliareriikkallu akornanni immikkoortitsinissaq periarfissaatissimatillugu, tunisassianillu assigiinngitsunik tunisassiorneq ingerlatsivinnut assigiinngitsunut nuullugu. Peqatigitillugu aalisarnerup, suliareqqiisarnerup amerlasuukkaanillu niueruteqarnerup akornanni naleqarnerulersitsineq agguataarneqarpoq. Ingerlatsiviit akornanni nuussuineq taamaalilluni suliffeqarfiit naatsorsuutaanut kisitsisit nuna tamakkerlugu naatsorsuutini nassaareqqinneqarsinnaannginnerinik pissutaasussaassaaq.

 

Naatsorsuutini pingaarnertut kukkunersiorneqartuni 2018-imi januaarimi siullermik tamanut saqqummersinneqartuni sapinngisaq malillugu aalisarnermi tunisassiornerup avammullu niuernerup takutinnerisigut najoqqutassanut paasissutissat atorneqarsimapput. Tassunga atatillugu aalisarnerup, tunisassiornerup niuernermilu sammineqartut akornanni killilersuineq allanngulaarsimavoq, tamannalu aamma ingerlatsivinni annertussutsimut sunniuteqarsimavoq. 

 

Takussutissiaq 10. Inuussutissarsiutillit tunisassiornerat 2010-2019

 

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018*

2019*

 

Akit ingerlaavartut, mio. kr.

Tunisassiat katinneri ............  

23.815

24.831

25.934

25.830

26.626

27.776

29.916

30.949

31.493

32.405

Aalisarneq aamma piniarneq .......

2.550

2.848

3.305

3.145

3.773

3.850

4.530

4.861

4.845

4.941

Aatsitassarsiorneq ...............

191

157

308

204

189

283

149

196

208

161

Suliffissuit .....................

1.496

1.757

1.975

1.808

1.729

1.810

2.174

1.697

2.364

2.163

Pilersuineq aserfallatsaaliuinerlu ....

830

943

1.043

1.013

1.008

1.037

1.029

1.039

931

916

Illuliorneq aamma sanaartortitsineq ..

2.748

2.775

2.857

2.626

2.429

2.915

3.272

3.600

3.395

3.880

Niuerneq ......................

1.877

1.850

1.789

2.034

2.266

2.474

2.652

2.740

2.431

2.489

Assartuineq ....................

2.542

2.733

2.696

2.611

2.718

2.746

2.925

3.142

3.337

3.412

Akunnittarfiit neriniartarfiillu  ........

645

642

627

630

577

636

664

703

722

718

Allakkeriveqarneq, tele, IT, radio, TV il. il.  

1.156

1.151

1.156

1.191

1.202

1.247

1.325

1.305

1.263

1.266

Aningaasalersuineq niueqatigiinnikkullu sullissineq .....................

2.797

2.839

2.935

3.008

3.040

2.962

3.075

3.170

3.126

3.148

Pisortaqarfinni allaffissorneq, isumaginninnikkut sullissiviit, allallu  ..

6.984

7.136

7.245

7.561

7.694

7.816

8.120

8.495

8.875

9.311

 

Akiusimasunit kisitat (2010-mi akit), mio. kr.

Tunisassiat katinneri ............  

23.815

23.904

24.157

23.842

24.320

24.036

25.556

25.622

25.977

26.424

Aalisarneq aamma piniarneq .......

2.550

2.502

2.515

2.456

2.876

2.447

2.921

3.010

3.033

2.949

Aatsitassarsiorneq ...............

191

152

303

207

189

277

149

194

196

159

Suliffissuit .....................

1.496

1.607

1.734

1.653

1.943

1.811

2.096

1.457

1.972

1.860

Pilersuineq aserfallatsaaliuinerlu ....

830

896

910

896

928

938

932

945

996

975

Illuliorneq aamma sanaartortitsineq ..

2.748

2.712

2.752

2.488

2.242

2.626

2.902

3.128

2.927

3.334

Niuerneq ......................

1.877

1.815

1.866

1.831

1.801

1.791

1.869

1.841

1.629

1.640

Assartuineq ....................

2.542

2.703

2.610

2.485

2.508

2.463

2.602

2.664

2.818

2.874

Akunnittarfiit neriniartarfiillu  ........

645

621

591

585

528

575

592

618

627

591

Allakkeriveqarneq, tele, IT, radio, TV il. il.  

1.156

1.138

1.129

1.200

1.216

1.246

1.312

1.273

1.210

1.220

Aningaasalersuineq niueqatigiinnikkullu sullissineq .....................

2.797

2.771

2.769

2.778

2.734

2.616

2.675

2.714

2.622

2.623

Pisortaqarfinni allaffissorneq, isumaginninnikkut sullissiviit, allallu  ..

6.984

6.989

6.968

7.263

7.272

7.236

7.369

7.574

7.807

8.109

 

Ukiumut ineriartornivik pct.-inngorlugu

Tunisassiat katinneri ............  

0,6

0,4

1,1

-1,3

2,0

-1,2

6,3

0,3

1,4

1,7

Aalisarneq aamma piniarneq .......

7,0

-1,9

0,5

-2,4

17,1

-14,9

19,4

3,0

0,8

-2,8

Aatsitassarsiorneq ...............

-49,1

-20,5

99,7

-31,7

-8,8

47,1

-46,4

30,8

0,6

-19,0

Suliffissuit .....................

-3,4

7,4

8,0

-4,7

17,5

-6,8

15,7

-30,5

35,3

-5,7

Pilersuineq aserfallatsaaliuinerlu ....

-3,0

8,0

1,6

-1,6

3,5

1,1

-0,7

1,4

5,4

-2,1

Illuliorneq aamma sanaartortitsineq ..

14,3

-1,3

1,5

-9,6

-9,9

17,1

10,5

7,8

-6,4

13,9

Niuerneq ......................

0,2

-3,3

2,8

-1,9

-1,6

-0,5

4,3

-1,5

-11,5

0,7

Assartuineq ....................

2,6

6,3

-3,4

-4,8

0,9

-1,8

5,6

2,4

5,8

2,0

Akunnittarfiit neriniartarfiillu  ........

0,0

-3,7

-4,8

-1,0

-9,7

9,0

3,0

4,3

1,5

-5,7

Allakkeriveqarneq, tele, IT, radio, TV il. il.  

-0,3

-1,6

-0,8

6,3

1,4

2,4

5,3

-3,0

-4,9

0,9

Aningaasalersuineq niueqatigiinnikkullu sullissineq .....................

-1,5

-0,9

-0,1

0,3

-1,6

-4,3

2,2

1,4

-3,4

0,1

Pisortaqarfinni allaffissorneq, isumaginninnikkut sullissiviit, allallu  ..

-1,8

0,1

-0,3

4,2

0,1

-0,5

1,8

2,8

3,1

3,9

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN0318

 

Titartakkami 10-mi inuussutissarsiutillit tunisassiornerat tunisassiornerit tamarmiusut procentiannut takutinneqarput. Inuussutissarsiutillit aamma pisortaqarfiit inuillu kittartuussinerat inuussutissarsiutilinni annerpaajupput, inuiaqatigiillu tunisassiornerisa pingajorarterutaasa missaanniittunik suliaqartuullutik. Inuussutissarsiummi allaffissornermut, peqqissutsimut atuartitsinermullu il.il. tunngatillugu pisortani kiffartuussinernut tunniussanik tunisassiortarneq pineqarpoq.

 

Titartagaq 10. Tunisassiornermi nalililinnit tamarmiusunit inuussutissarsiutillit tunisassiornerat pct.-inngorlugu

 

Aalisarneq aamma piniarneq kiisalu Suliffissuaqarneq 2019-imi tunisassiornerit 18,3 pct.-iinut suliaqarsimapput, Tassunga atatillugu oqaatigineqassaaq aalisakkeriviit aalisakkanik qalerualinnillu suliaqartartut Suliffissuit ataannut inissinneqarsimammata. Ilanngullugu oqaatigineqassaaq suliffeqarfiit anginerusut suliffeqarfinni assigiinngitsuni suliallit sapinngisamik suliffeqarfinnut assigiinngitsunut agguataarneqarsimammata. Assersuutigalugu Royal Greenland piffissami 2010-2019-imut Nunatsinni Suliffiutilinnik Nalunaarsuiffimmi amerlasuukkaanik nioqquteqartunut inissinneqarnikuuvoq, kisiannili nuna tamakkerlugu naatsorsuutini suliffinnut pingasunut assigiinngitsunut agguarneqarsimalluni, taakkualu tassaapput Aalisarneq aamma piniarneq, Suliffissuaqarneq aamma Amerlasuukkaanik niueruteqarneq.

 

Aatsitassarsiornermi tunisassiorneq suliffinnut pilersinneqartunut allanut sanilliullugu piffissami 2010-2019-imut annertugisassaasimanngilaq. Akerlianik uuliamik, gasimik aatsitassanillu ujarlernerni aningaasaliinerit 2011-mi piffissami tassani 5.114 mio. kr.-inut annertuserujussuarsimapput, qaffaaneq ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerni aamma takuneqarsinnaasoq. Aningaasaliinerilli 2019-imi 351 mio. kr.-inut appariarsimapput. Nuna tamakkerlugu naatsorsuutini uuliamik, gasimik aatsitassanillu ujarlerneq siunissami kalaallit suliaqarnissaannut atatillugu aningaasaliinerussasoq ilimagineqarpoq. Ujarlernerli suliffeqarfimmiit nunanit allaneersumit suliarineqartoq sullissinernik eqqussuineruvoq kalaallit tunisassiornerannik kinguneqanngitsoq. Ujarlernermut atatillugu Kalaallit Nunaanni suliffeqarfiit nioqqutissanik kiffartuussinernillu suliffeqarfiit nunanit allaneersut pisiortornerat akerlianik Kalaallit Nunaata avammut nioqquteqarneranut ilaavoq.

 

Takussutissiaq 11-mi inuussutissarsiutillit naleqarnerulersitsinerat (tunisassiornerit nalingat tunisassiornermi atuineq ilanngunnagu kiisalu nioqqutissanik sullissinernillu pisineq) nalilinnut ingerlaavartunut imminnullu atasunut takutinneqarpoq. Piffissamut 2010-2019-imut naleqarnerulersitsineq Aalisarnerup, Illuliorneq sanaartornerlu , Niuernerup, Assartuinerup, Aningaasaliinernut niuernermullu kiffartuussinerup kiisalu Pisortaqarfiit inuillu aallussinerisa iluanni annertunerpaajuvoq.

 

Takussutissiaq 11. Inuussutissarsiutillit naleqarnerulersitsinerat

 

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018*

2019*

 

Akit ingerlaavartut, mio. kr.

Naleqarnerulersitsinerit katillugit ..  

13.670

13.994

14.626

14.637

15.406

16.313

17.592

18.191

18.428

19.120

Aalisarneq aamma piniarneq .......

1.886

2.101

2.448

2.266

2.765

2.865

3.355

3.588

3.532

3.600

Aatsitassarsiorneq ...............

106

57

180

90

118

83

66

77

74

60

Suliffissuit .....................

612

765

784

764

696

683

834

478

939

855

Pilersuineq aserfallatsaaliuinerlu ....

385

455

518

509

533

553

590

602

410

432

Illuliorneq aamma sanaartortitsineq ..

1.443

1.326

1.377

1.371

1.157

1.547

1.734

2.047

2.043

2.405

Niuerneq ......................

979

969

908

1.149

1.373

1.634

1.670

1.758

1.589

1.631

Assartuineq ....................

1.189

1.213

1.235

1.058

1.211

1.251

1.390

1.429

1.498

1.579

Akunnittarfiit neriniartarfiillu  ........

304

257

262

236

259

312

330

358

341

352

Allakkeriveqarneq, tele, IT, radio, TV il. il.  

637

649

647

645

657

683

772

718

685

662

Aningaasalersuineq niueqatigiinnikkullu sullissineq .....................

1.934

1.897

1.921

2.069

2.137

2.078

2.142

2.219

2.204

2.143

Pisortaqarfinni allaffissorneq, isumaginninnikkut sullissiviit, allallu  ..

4.196

4.306

4.346

4.480

4.502

4.624

4.710

4.918

5.113

/5.403

 

Akiusimasunit kisitat (2010-mi akit), mio. kr.

Naleqarnerulersitsinerit katillugit ..  

13.670

13.620

13.795

13.616

14.266

14.002

14.707

14.760

15.027

15.318

Aalisarneq aamma piniarneq .......

1.886

1.808

1.772

1.702

2.027

1.616

1.891

1.941

1.961

1.891

Aatsitassarsiorneq ...............

106

48

161

86

111

81

65

78

68

59

Suliffissuit .....................

612

736

811

847

1.233

1.116

1.324

547

1.037

1.018

Pilersuineq aserfallatsaaliuinerlu ....

385

444

458

463

525

528

553

558

520

541

Illuliorneq aamma sanaartortitsineq ..

1.443

1.395

1.400

1.375

1.124

1.447

1.552

1.889

1.901

2.209

Niuerneq ......................

979

955

1.033

990

967

998

976

964

864

867

Assartuineq ....................

1.189

1.276

1.298

1.062

1.166

1.144

1.191

1.170

1.260

1.334

Akunnittarfiit neriniartarfiillu  ........

304

256

245

210

221

270

278

292

268

250

Allakkeriveqarneq, tele, IT, radio, TV il. il.  

637

650

653

699

737

757

842

771

734

717

Aningaasalersuineq niueqatigiinnikkullu sullissineq .....................

1.934

1.827

1.769

1.845

1.845

1.766

1.776

1.799

1.743

1.671

Pisortaqarfinni allaffissorneq, isumaginninnikkut sullissiviit, allallu  ..

4.196

4.226

4.184

4.325

4.275

4.306

4.282

4.405

4.500

4.677

 

Ukiumut ineriartornivik pct.-inngorlugu

Naleqarnerulersitsinerit katillugit ..  

2,1

-0,4

1,3

-1,3

4,8

-1,9

5,0

0,4

1,8

1,9

Aalisarneq aamma piniarneq .......

11,7

-4,2

-2,0

-3,9

19,1

-20,3

17,0

2,7

1,0

-3,6

Aatsitassarsiorneq ...............

-41,3

-55,1

/237,5

-46,9

30,0

-27,7

-19,2

19,8

-13,3

-12,5

Suliffissuit .....................

-4,7

20,4

10,1

4,4

45,7

-9,5

18,7

-58,7

89,5

-1,8

Pilersuineq aserfallatsaaliuinerlu ....

-0,2

15,4

3,2

1,0

13,5

0,6

4,7

0,8

-6,8

4,0

Illuliorneq aamma sanaartortitsineq ..

14,7

-3,3

0,3

-1,8

-18,2

28,8

7,2

21,7

0,6

16,2

Niuerneq ......................

-9,3

-2,4

8,2

-4,1

-2,4

3,2

-2,2

-1,2

-10,3

0,3

Assartuineq ....................

6,1

7,3

1,7

-18,2

9,8

-1,8

4,0

-1,7

7,7

5,9

Akunnittarfiit neriniartarfiillu  ........

-1,3

-15,7

-4,5

-14,2

5,2

22,0

3,0

4,9

-8,3

-6,7

Allakkeriveqarneq, tele, IT, radio, TV il. il.  

5,6

2,1

0,4

7,1

5,4

2,7

11,2

-8,4

-4,7

-2,4

Aningaasalersuineq niueqatigiinnikkullu sullissineq .....................

-0,2

-5,5

-3,1

4,3

0,0

-4,3

0,6

1,3

-3,1

-4,1

Pisortaqarfinni allaffissorneq, isumaginninnikkut sullissiviit, allallu  ..

0,7

0,7

-1,0

3,4

-1,2

0,7

-0,6

2,9

2,2

3,9

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN0418

 

Sanaartortitsinermi (suliffik 4143) 2019-imi tunisassiornermi naligitinneqartup tamarmiusup 12,6 pct.-erivaa. 2019-imi suliffiit BVT-a akinut ingerlaavartunut tunngatillugu 17,7 pct.-imik qaffariaqarpoq, tamannalu Akiusimasunit kisitat 16,2 pct.-erivaat. Kisitsisini inaarutaasuni suliffiit tunisassiornertigut naleqartitaat atuinerup tungaatigut aalajangerneqartarput, tassami sanaartortitsinernut assigiinngitsunut suliffiit aningaasartuutaat najoqqutassanik suliffiit tunisassiornerannut BVT-ianullu inissiinissamut aamma tunngaveqartinneqartarmata. Ukiuugallartunut ineriartortoqarnissaanut ilimanaatit atorneqartarput. Suliffiit ilanngussaat naggataatigut sanaartornermi atortussanik il.il. ukiumi pineqartumi pissarsiarineqarsinnaasunik aalajangiiffigineqartarput. Nalillilli tamakku suliffeqarfinnut sanaartortitsisunut naleqartitsinernut kisitsisitigut suliffeqarfiit naatsorsuutaanut aamma suliffiit sulisunut akissarsiaqartitsinerannut nalilinnut nassaassaasunut assersuunneqartarput. Taamatut nakkutilliinerit sanaartornermut atortussanut toqqorsiviit aqqutigalugit naleqqussaanissanik arlalinnik pisariaqartitsilersimapput.

 

Sanaartortitsinermi tunisassiornermut ilaapput:

 

·         Illuutinik iluarsaanerit sanaartukkanillu iluarsaanerit anguniakkanut taakkununnga suliffiit aningaasartuutaannut naapertuuttut.

·         Inissianik sanaartorneq, ukiuni inaarutaasuni pingaarnertigut sanaartornermut pisortaqarfiit tapiissutaat aallaavigalugit inissinneqartunut tunngatillugu aamma ukiuni ataasiakkaani malittarisassat atuuttut malillugit inissianut assigiinngitsunut tapiissuteqarsinnaaneq.  Taamaattoq ukiuni kingulliunerusuni tapiissutigineqartut aalajaakkunnaarnerusutut isigisariaqarput. Peqatigitillugu inissianut kisitsisitigut paasissutissat suliarinissaannut paasissutissanut tunngavissat amigaataapput, tamatumalu inissianik sanaartornissamut nalillit missingerneqartut pisarnermiit nalorninartoqarnerunerat kinguneraa.

·         Illuutinik inuussutissarsiornermut atugassanik sanaartorneq inuit pisortaqarfiillu naatsorsuutaat naapertorlugit sanaartornermut aningaasartuutinut naapertuuttut.

·         Sanaartornerit inuit pisortaqarfiillu naatsorsuutaat naapertorlugit sanaartornermut aningaasartuutit malillugit missingerneqartut.

 

Naatsorsuutini sanaartornermut aningaasaliinerni piginnittut nikinnerannut atatillugu aningaasartuutit sanaartornermi tunisassiornermut attuumassuteqanngitsut ilanngunneqarput. Aningaasartuutit tamakku nutaamik sanaartornerup nalingata aalajangiiffiginissaani ilanngaatigineqartarput.

 

Akit ingerlaavartut aqqutigalugit niuernermi BVT 2019-imi 2,6 pct.-imik qaffariarpoq, akillu ineriartorfiunerannik iluarsiiffigalugu tamanna ineriartornivimmik 0,3 pct.-imik kinguneqarpoq. Akit ingerlaavartut aqqutigalugit niuernermi BVT 2017-imi 1.758 mio. kr.-inik naleqarpoq, BVT-milu 1.758 mio. kr.-iusunit 927 mio. kr.-nit amerlasuukkaanik niuerneq aqqutigalugu BVT-mi biilit (niuerfik 4600) aamma 709 mio. kr.-nit mininneqarsimapput. BVT Nerisassanik niuerneq biilit minillugit, biilit minillugit  (suliffik 4700). Suliffinni niuernermik sammisalinni tunisassiorneq niuernermi suliarineqartumut atatillugu sullissinerit nalingat kisimi ilaatinneqarpoq, soorlu nioqqutissat nioqqutigineqartut agguataarnerat poortoqqittarnerilu. Akerlianik nioqqutissat pisiarineqartut nalingat nioqqutigineqartup tunisassiarinerani nalinga ilanngunneqarneq ajorpoq. Tamatuma nioqqutigineqartut tunisassiornerup nalinganut ilanngussisarneq nioqqutigineqartup iluanaarutigineqarnissaattut naatsorsuiffigineqarnissaa kingunerisarpaa, imatut paasillugu;nioqqutissani kaaviiaartitat tassungalu atatillugu nioqqutissatut pisiarineqartut nalingannik ilanngaatigalugu assigiinngissuseq. Tassungalu ilaavoq nioqquteqarnikkut akitsorterussinikkullu niuernernut il.il. atatillugu iluanaarutit aqqutigalugit niuernermut sullissisarnerit. Tamatuma kinguneraa nioqqutissanik niuerutigineqartussanik pisisarneq niuernermi ilanngussassanut ilanngullugu naatsorsuiffigineqarneq ajornera.

 

2019-imi assartuinermi BVT akinut ingerlaavartunut 1.579 mio. kr.-iusimvoq, ukiumullu siulianut sanilliullugu 5,4 pct.-imik qaffariarsimalluni. Akit ineriartorfiunerannut iluarsiiffigalugu tamanna BVT-mi 5,9 pct.-imik qaffariarneruvoq. Ukiunut inaarsaaffiusunut (2010-2017) tunngatillugu inuussutissarsiutilinni BVT niuerfinnut pingaarnernut allanut agguataarneqarsinnaavoq. 2017-imi Assartuinermi BVT tamarmiusoq akinut ingerlaavartunut 1.429 mio. kr.-iuvoq, niuerfiillu ataaniittut akornanni BVT Silaannakkut assartuinermi annersaavoq (suliffik 5100) 580 mio. kr.-nit aamma Umiarsuartigut angallanneq (suliffik 5000) 397 mio kr.-nit. Niuerfimmi Assartuineq-mi pisortaqarfiit suliffeqarfiutaat, soorlu kommunini businut ingerlatseqatigiiffiit, aamma ilanngunneqarput.

 

Aningaasalersuisarneq niuertarfinnullu kiffartuussineq amerlanertigut Ineqarnermut akiliutit illuutinillu ingerlatsinerit aqqutigalugit suliarineqarput (suliffik 6800). Immikkoortumi tassani 2019-imi BVT 2.143 mio. kr.-iusimavoq. Ineqarnermut akiliutini illuutinillu sullissinermi aamma pisortani inissiaatileqatigiiffiit ilaapput, inissianullu nammineq pigisanut sananermut nalik naatsorsuiffigineqarluni. Inissianut nammineq pigisanut sananermi nalik inissiamut taamaattumut attartortitsinermi isertitaq aallaavigalugu naatsorsorneqarpoq. 

 

Pisortaqarfiit inuillu sullissisarnerat Kalaallit Nunaanni inuussutissarsiutaapput annerpaat 2019-imi 9.311 mio. kr.-inut tunisassiorsimasut aamma 5.403 mio. kr.-inut BVT-qartut. Pisortaqarfiit inuillu sullissineranni tunisassiorneq annermik pisortaqarfiit (Namminersorlutik Oqartussat, kommunit naalagaaffillu) niuernerunngitsukkut tunisassiornerannik tunngaveqarput. Nuna tamakkerlugu naatsorsuutini niuernernikkut tunisassiornermut ileqquusoq tassaavoq tunisassiornermi naligitinneqartup tunisinermi nalik aallaavigalugu naatsorsuiffigisarnera, pisortalli niuernerunngitsukkut tunisassiornerat amerlanertigut akeqarneq ajormat imaluunniit akikitsunngorlugu tunineqartarmat pisortaqarfiit niuernerunngitsukkut tunisassiornerat aningaasartuutaasartut aallaavigalugit naatsorsorneqarpoq. Aningaasartuutit immikkoortunut assigiinngitsunut sisamanut avinneqarput; akissarsiat, tunisassiornermi atuineq (nioqqutissanik sullissinernillu pisineq), aningaasaativinnik (nalikilliliinerit) atuineq aamma tunisassiornermut akileraarutit allat ikiorsiissutit minillugit. Taamaalilluni immikkoortunut aningaasartuutit sisamaasut inerneranni pisortaqarfiit niuernerunngitsukkut tunisassiornerannut tunisassiornermi nalik pineqarpoq.

 

Akissarsiat piffissami 2010-miit 2019-imut ukiumut agguaqatigiissillugu 2,8 pct.-imik qaffariarsimapput. Ukioq 2011 immikkut qaffariarfiusimavoq, tassanimi akissarsiat 6,4 pct.-imik qaffariarsimammata.  Ukiuni kingullerni akissarsiat 2018-imi 3,4 pct.-imik, 2019-imilu 3,5 pct.-imik qaffariarsimapput.

 

Takussutissiaq 12. Sulisut akissarsiaqartinnerat

 

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018*

2019*

Akissarsiat, mio. kr. ..

8.395

8.934

8.931

8.818

8.743

9.051

9.528

9.910

10.242

10.605

Pct.-inngorlugit allannguutit .......

3,6

6,4

0,0

-1,3

-0,9

3,5

5,3

4,0

3,4

3,5

Malugiuk:21.12.2020 Takussutissiaq iluarsineqarpoq

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN0518  

 

Aningaasarsiat agguataariffigineranni Tunisassiornerup pilersitaanik ataatsimut isertitaqarneq (BFI) qanoq ililluni sulisunut akissarsiaqartitsinerup suliffeqarfinnillu piginnittunut sinneqartoorutit agguataarnerat erseqqissumik takutinneqarpoq. Inuit aningaasarsiamikkut agguataariffigineranni, tassani aningaasarsiat suugaluartut agguataarnerat erseqqissaaffigineqarluni, assigiinngissutaasoq tassaavoq inuit/inoqutigiit agguataariffigineqartarnerat. 2019-imi sulisunut akissarsiaritinneqartut 10.603 mio. kr.-iusimapput, taakkulu BFI-p - aamma akissarsiarineqartussanik taaneqartartoq - 55 pct.-erivaat.

 

Taamatut qaffasitsigisoqarneranut ilaatigut nassuiaatissaavoq pisortaqarfiit ingerlatsinerat kiffartuussinerallu sulisunik amerlasuunik pisariaqartitsiffiummat akissarsiatigullu oqimaalluni. Nunanut allanut amerlasuunut sanilliullugu tamanna pingaaruteqartorujussuuvoq, tassanimi namminersortut suliassat arlaqaqisut isumagisarmatigik. Tassungalu ilaavoq innuttaasut amerlanngitsut nunarujussuarmut agguataarsimanerat. Tamatuma kingunerisarpaa suliassat amerlasuut tunisassiornermi iluaqutissarsiffiginagit suliarisariaqartarnerat.

 

2011-mi akissarsiaritinneqartut 63,3 pct.-it angusimavaat. Qaffattoqarnera piffissami tassani akissarsiaritinneqartut siuariarfiusimanerannik tunngaveqarpoq. 2012-imiilli akissarsiaritinneqartut annikilliartorsimapput, 2016-ilu tikillugu appariartorfiusimallutik, tamatumalu kingorna 2019-imi 55 pct.-inut qaffariaqqissimallutik.

 

Titartagaq 11. Akissarsiaritinneqartuni ineriartorneq

 

Immikkoortoq 5.2

Inuit atuisarnerat

2019-imi inuit atuinerat katillugu 7.173 mio. kr.-inik naleqarpoq, tamannalu inummut ataatsimut agguaqatigiissillugu 134.474 kr.-inik naleqarpoq. Inuit atuinermut aningaasartuutaat inoqutigiit toqqaannartumik atuinissaannut nioqqutissanik kiffartuussinernillu pisinermut aningaasartuutaannik pisuupput.

 

Inoqutigiit kalaallinut tunngatillugu atuinerat Kalaallit Nunaanni atuinermut attuumassuteqarput, apeqqutaanani tamanna kalaallit najugarisaanni najugarinngisaanniluunniit pisimassanersoq. Kalaallit inoqutigiit atuineranni tamarmiusumi kalaallit najugaanni atuinerit pineqarput Takornariaqarnikkut isertitat (Kalaallit Nunaanni najugaqanngitsut atuinerat) kiisalu kalaallit inoqutigiit nunani allani atuinerannut (takornariaqarnermut aningaasartuutit) tapeq ilanngaatigalugit. Ilanngullugu atuinerit NPISH-mik (Non-Profit Institutions Serving Households) taaneqartartumi ilanngunneqarput, taamaalilluni inuit atuinerat tamarmiusoq pissarsiarineqartarluni. Atuinermut taaguutit assigiinngitsut akornanni ataqatigiinneq takussutissiaq 13-imi takuneqarsinnaavoq, taannalu tullinnguuttuni takutinneqarpoq.

 

Takussutissiaq 13. Inuit atuineranni suliassaqarfiit allat 2010-2019

 

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018*

2019*

 

Akit ingerlaavartut, mio. kr.

Kalaallit Nunaanni Inoqutigiit atuinerat...

6.205

6.461

6.590

6.610

6.877

6.942

7.134

7.242

7.241

7.529

- Takornariaqarnikkut isertitat ...........

-355

-366

-388

-399

-419

-475

-529

-575

-624

- 636

+ Takornariaqarnikkut aningaasartuutit ....

214

203

201

184

176

176

187

221

243

237

 = Inoqutigiit atuinerat................

6.064

6.298

6.403

6.395

6.635

6.643

6.791

6.887

6.860

7.130

+ NPISH-ni atuineq ...................

16

22

23

23

18

34

37

41

41

42

= Inuit ataatsimut atuinerat............

6.081

6.320

6.425

6.418

6.652

6.677

6.828

6.928

6.901

7.173

 

Akiusimasunit kisitat, 2010-mi akinut

Kalaallit Nunaanni inoqutigiit ataatsimut atuinerat ..........................  

6.205

6.278

6.276

6.264

6.370

6.410

6.531

6.583

6.636

6.761

- Takornariaqarnikkut isertitat ...........

-355

-393

-446

-491

-551

-614

-669

-710

-771

-772

+ Takornariaqarnikkut aningaasartuutit ....

214

198

191

174

165

164

174

203

221

214

 = Inoqutigiit atuinerat................

6.064

6.083

6.026

5.961

6.010

6.006

6.095

6.145

6.170

6.286

+ NPISH-ni atuineq....................

16

21

21

20

14

27

28

31

30

31

= Inuit ataatsimut atuinerat............

6.081

6.104

6.048

5.981

6.024

6.035

6.124

6.177

6.202

6.318

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN07

 

NPISH-mi taaneqartumi atuinerni kulturikkut, upperisarsiornikkut ingerlatsinikkullu peqatigiiffinni, sulisartut peqatigiiffiini il.il. atuinerit pineqarput. Suliffeqarfinni iluanaarniarfiunngitsuni tunisassiorneq aningaasartuutaasartut tungaasigut naatsorsuiffigineqarpoq.

 

Takornariaqarnermi isertitani takornariat nunanit allaneersut Kalaallit Nunaanni atuinerat pineqarput.  Takornariap nassuiarnerani innersuussutit WTO-meersut malinneqarput. Takornariani taamaalilluni takornariaviit inuillu niuernermik siunertaqarlutik il.il. angalasut pineqarput. Takornariat aningaasartuuteqarneranni kalaallit takornariat nunani allani atuinerat pineqarpoq. Titartakkami 12-imi Kalaallit Nunaata takornariaqarnermut aningaasartuutaanni ineriartorneq aamma takornariatigut isertitat akinut ingerlaavartunut takutinneqarput.

 

Titartagaq 12. Takornariaqarnermit isertitat aningaasartuutillu 2010-2019, akit ingerlaavartut

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN07

 

Atuineq atuiffiusunut (inuussutissat, atisat il.il.) agguataarneqarpoq, tassanilu piukkunnarsaat COICOP  (Classification of Individual Consumption according to Purpose) malinneqarpoq, taannalu nuna tamakkerlugu naatsorsueriaatsimut SNA2008-imut ilaasuuvoq. Takussutissiaq 14-imi kalaallini inuit atuinerat immikkoortunut 11-nut pingaarnernut agguataarneqarsimavoq.

 

Inuit atuinerat piffissami 2010-miit 2019-imut 21,3 pct.-imik akinut ingerlaavartunut tunngatillugu qaffariarsimavoq, tamannalu takussutissiami takutinneqarpoq. Atuisartunut naleqqersuutigineqartut ersarissut ikiorsiullugit inuit atuinerat akit ineriartorfiunerannut iluarsiiffigineqarsimapput, tamannalu piffissami tassani amerlassutsikkut 9,0 pct.-imik ineriartorneruvoq. 2018-imiit 2019-imut inuit atuinerat akinut ingerlaavartunut tunngatillugu 4,0 pct.-imik qaffariarsimavoq.

 

Atuiffiunerpaat sisamat tassaapput Inuussutissat imeruersaatillu, Inissianik atuineq, Nioqqutissat sullissinerillu allat aamma Imigassat aalakoornartut, tupat ikiaroornartullu. Tamakku katillugit inoqutigiit atuinerisa 68,2 pct.-erivaat.

 

2019-imi inuussutissanik imeruersaatinillu atuineq 1.680 kr.-inik naleqarsimavoq, piffissamilu 2010-miit 2019-imut inuussutissanik atuineq akinut ingerlaavartunut tunngatillugu 22,1 pct.-imik qaffariarfiusimavoq. Akit ineriartorfiunerat iluarsiiffigalugu inuussutissanik atuineq (nalilinnut imminut atasunut, 2010-mi akinut) piffissami tassani 2,3 pct.-imik qaffariarfiusimavoq. Inuussutissanik imeruersaatinillu atuinermi inuussutissat nammineq atugassat tunisassiarisarnerat aamma ilaatinneqarput. Tamanna isumaqarpoq amerlassutsinut akinullu paasissutissat aallaavigalugit aallaaniarnernut piniarnernullu, soorlu aalisakkanik, puisinik, tuttuni umimmannillu, naligitinneqartumut naatsorsuisoqartarnera, taakkulu inuussutissanik atuinermut ilanngunneqartarput.

 

Atuisarfimmi Inissianik Atuinermi inissianut attartortittakkanut namminerlu pigisanut aningaasartuutit pineqarput (Ineqarnermut akiliutinut akiliutigineqavissut, Nammineq inigisamut ineqarnermut akiliut naatsorsuiffigineqartoq, Inissianik iluarsaasarneq aserfallatsaaliuinerlu kiisalu imeq aamma inissianut, immikkoortunut 041. 042, 043 aamma 044-mut atatillugu Sullissinerit). Inissiani nammineq pigisani ineqarnermut akiliut inissiamut attartortittakkamut assingusumut ineqarnermut akiliutigineqartoq aallaavigalugu naatsorsorneqartarpoq, tamannalu piginnittup inissiaq attartortinneqarsimasuuppat attartortitsinermut qanoq isertitaqartigisinnaaneranut naapertuuppoq.

 

Takussutissiaq 14. Inuit atuinerat immikkoortunut agguataarlugu 2010-2019

 

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018*

2019*

 

Akit ingerlaavartut, mio. kr.

Kalaallini inuit atuinerat .................  

6.205

6.461

6.590

6.610

6.877

6.942

7.134

7.242

7.241

7.529

Inuussutissat imeruersaatillu ...............

1.376

1.379

1.293

1.384

1.570

1.533

1.587

1.597

1.607

1.680

Imigassat aalakoornartut, tupat ikiaroornartullu .

902

895

919

811

906

877

951

921

880

992

Atisat kamippaallu .......................

233

236

246

279

219

231

242

231

237

246

Ineqarnermi aningaasartuutit ..............

1.062

1.129

1.180

1.226

1.251

1.256

1.254

1.256

1.278

1.309

Innaallagiaq ikummatissallu  ...............

399

470

537

549

536

542

494

495

443

425

Inissiami atortut .........................

141

160

175

191

186

191

193

215

258

232

Nakorsaatit allallu .......................

43

43

48

50

53

62

55

50

54

58

Angallassissutinik pisisarneq ...............

39

37

41

46

63

60

82

84

108

136

Assartuinerit allat attaveqaateqarnerlu .......

578

615

649

629

630

649

663

696

679

686

Sunngiffimmi atortut, aliikkusersuineq angalanerillu ...........................

452

482

490

471

489

498

519

556

566

612

Tunisassiat allat kiffartuussinerillu ...........

979

1.014

1.012

976

974

1.041

1.095

1.139

1.130

1.153

 

Akiusimasunit kisitat (2010-mi akit), mio. kr.

Kalaallini inuit atuinerat .................  

6.205

6.278

6.276

6.264

6.370

6.410

6.531

6.583

6.636

6.761

Inuussutissat imeruersaatillu ...............

1.376

1.304

1.239

1.262

1.393

1.357

1.374

1.367

1.374

1.407

Imigassat aalakoornartut, tupat ikiaroornartullu .

902

887

890

851

898

903

943

936

903

969

Atisat kamippaallu .......................

233

221

245

261

198

205

204

191

195

200

Ineqarnermi aningaasartuutit ..............

1.062

1.110

1.123

1.132

1.115

1.101

1.103

1.101

1.105

1.111

Innaallagiaq ikummatissallu  ...............

399

423

425

430

417

420

401

407

413

393

Inissiami atortut .........................

141

163

183

183

173

176

176

188

235

207

Nakorsaatit allallu .......................

43

42

47

48

51

58

50

46

49

52

Angallassissutinik pisisarneq ...............

39

39

26

35

57

52

70

78

99

124

Assartuinerit allat attaveqaateqarnerlu .......

578

611

628

615

621

640

640

654

661

672

Sunngiffimmi atortut, aliikkusersuineq angalanerillu ...........................

452

485

495

492

523

528

551

582

580

621

Tunisassiat allat kiffartuussinerillu ...........

979

994

975

950

920

971

1.027

1.050

1.031

1.021

 

Ineriartornivik pct.-inngorlugu

Kalaallini inuit atuinerat .................  

0,3

1,2

0,0

-0,2

1,7

0,6

1,9

0,8

0,8

1,9

Inuussutissat imeruersaatillu ...............

2,0

-5,3

-4,9

1,8

10,4

-2,6

1,3

-0,5

0,5

2,4

Imigassat aalakoornartut, tupat ikiaroornartullu .

-1,1

-1,7

0,3

-4,3

5,5

0,6

4,4

-0,7

-3,5

7,3

Atisat kamippaallu .......................

7,8

-5,0

11,0

6,5

-24,1

3,3

-0,4

-6,3

1,9

2,8

Ineqarnermi aningaasartuutit ..............

0,2

4,5

1,2

0,7

-1,5

-1,2

0,2

-0,2

0,4

0,5

Innaallagiaq ikummatissallu  ...............

-4,7

6,1

0,3

1,4

-3,2

0,7

-4,3

1,3

1,6

-4,8

Inissiami atortut .........................

-5,6

16,1

12,1

0,1

-5,4

1,3

0,2

6,6

25,1

-11,7

Nakorsaatit allallu .......................

18,0

-2,4

12,2

1,7

5,2

14,9

-13,6

-9,5

6,8

6,5

Angallassissutinik pisisarneq ...............

-31,0

0,7

-32,2

31,3

64,3

-8,1

34,3

10,3

27,7

24,7

Assartuinerit allat attaveqaateqarnerlu .......

3,9

5,5

2,9

-2,1

0,9

3,2

0,0

2,1

1,1

1,7

Sunngiffimmi atortut, aliikkusersuineq angalanerillu ...........................

-2,9

7,1

2,2

-0,5

6,1

1,0

4,4

5,7

-0,3

7,1

Tunisassiat allat kiffartuussinerillu ...........

1,8

1,5

-1,9

-2,5

-3,1

5,5

5,8

2,2

-1,8

-0,9

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN07

 

Nioqqutissat sullissinerillu allat atuiffiupput ilaatigut akunnittarfinnut neriniartarfinnullu, nujalerisunut, pinnersaatinut, sillimmasiinernut aningaasaliisarnikkullu kiffartuussinernut aningaasartuuteqarfiusartut.  2017-imi inuit nioqqutissanik sullissinernillu allanik atuinerat 1.139 mio. kr.-inik naleqarsimavoq, taakkunanngalu neriniartarfinnut allanullu 357 mio. kr.-nit aningaasartuutaasimapput aamma aningaasaliinernut kiffartuussinernullu 340 mio. kr.-nit aningaasartuutaasimapput. Titartakkami 13-imi atuiffiusut assigiinngitsut inuit atuinerannut tamarmiusumut sanilliullugu qanoq annertutiginersut takutinneqarpoq.

 

2019-imi imigassanik aalakoornartortalinnik, tupanik ikiaroorniutinillu atuineq 992 mio. kr.-inik naleqarsimavoq, tamannalu inuit atuinerisa tamarmiusut 13,2 pct.-erivaat. Hashimik atuineq aamma atuisartunut taakkununnga ilanngunneqarpoq, 2019-imilu tamanna 157 mio. kr.-inik naleqarpoq. 2017-imi imigassanik aalakoornartortalinnik, tupanik ikiaroorniutinillu atuineq 921 mio. kr.-inik naleqarsimavoq, taakkunannga 386 mio. kr.-nit tupanik atuinermut, imigassamik aalakoornartortalimmik atuinermut, tassani immiaaraq pingaarnerpaatut nioqqutissaalluni, 378 mio. kr.-nit kiisalu hashimik atuinermut 157 mio. kr.-nit tunngatinneqarlutik.

 

Titartagaq 13. Inuit atuinerat atuiffiusunut agguataarlugu (COICOP)

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN07

 

2010-2017-imut kisitsisinut inaarutaasunut tunngatillugu inuit atuinerat nioqqutissanik sullissinernillu oqimaaqatigiissitsinermut ilaatillugu saqqummiunneqarpoq, tassanilu nioqqutissamik sullissinermilluunniit pineqartumik pilersuineq nioqqutissaq tunisassiornerluunniit aallaavigalugit tunniunneqartarsimalluni. 2018-imut 2019-imullu kisitsisaagallartunut tunngatillugu inuit atuinerat takussutissat assigiinngitsut ukiut inaarutaasut siumut naatsorsuiffiginissaannut atorneqarsimasut aallaavigalugit naatsorsuiffigineqarput. Akiusimasunit kisitat tunisassiat oqimaaqatigiissitsiffigineranni naatsorsuiffigineqartut aqqutigalugit ukiut siuliini akigitinneqartunut saqqummiunneqarput. Kisitsisaagallartut atuisartunut naleqqersuutigineqartut immikkuualuttortallit ikiorsiullugit naatsorsorneqartarput.

 

Inoqutigiit namminneerlutik atuinernut aningaasartuutaanni aningaasartuutit naatsorsuutinut ilanngunneqartut arlallit ilaapput - tassalu aningaasartuutit imaaliallaannaq takuneqarsinnaanngitsut, naatsorsorneqarsinnaasulli. Atuisut aningaasartuutaannut nalinginnaasunut tapit tamakku naatsorsuiffigineqartut tunisassiornertut aamma ilanngunneqartariaqarput pissarsisarnerit atuinerillu imminnut ataqatigiissinniarlugit.

 

Aningaasartuutit naatsorsuutinut ilanngunneqartut pingaarnerpaat tassaapput:

·         Inissianut nammineq pigisanut aamma sunngiffimmi inissianut ineqarnermut akiliutit naatsorsuiffigineqareersut. Inuit inissiamik pigisaqartut inissiaminnilu nammineq najugaqartut nuna tamakkerlugu naatsorsuutini inissianik tunniussanik tunisassiortutut isigineqarput, inissiallu taakku piginnittumut imminermut tunineqartarput. Tunniussamut taamaattumut nalik naatsorsuutinut ilanngunneqartoq Inissiaatileqatigiiffimmiit INI-mit, Iserit-imiit Illuut-miillu ineqarnermut akiliutinut paasissutissat ersarissut tunngavigalugit pisimavoq, taakkunanngalu inissianut attartortittakkanut ineqarnermut akiliutit inissianut nammineq pigisanut taamatut angissusilinnut, assinganik atortorissaarutilinnut, assinganik sumiiffilimmut il.il. nuunneqarsimallutik. Taamatut ineqarnermut akiliutit naatsorsuiffiginerat inoqutigiit piginnittuusut ineqarnermut atuinerannik oqariartuutaavoq, inoqutigiillu inissiamik assingusumik attartornikkut sipaarutigisinnaasaat oqariartuutigineqarluni. Taamaammat aningaasat taakku atuinertut aamma tunisassiornertut/aningaasarsiatut ilanngunneqarput. Paarlattuanik naatsorsuisoqarnerani inoqutigiit piginnittut akiliutigisartagaat eqqortut takutinneqanngillat, taakkunanimi inuit ataasiakkaat atugarisaat (inissiamut taarsigassarsisimaneq, akileraarutinut ilanngaatit il.il.) apeqqutaasarmata.

·         Inuussutissanik nammineq atugassanik tunisassiornerup nalingata naatsorsuiffiginera. Nuna tamakkerlugu naatsorsuutini inoqutigiit nioqqutissanik nammineq atuinerat naatsorsuiffigineqartussaavoq, inoqutigiillu atuinerannut aningaasartuutinut ilanngunneqarlutik. Tamanna sullissinernut, tassani amerlanertigut inoqutigiit tunisassiornerat, soorlu nerisassiorneq, meeqqanik paarsititsineq il.il. inissianut nammineq pigisanut ineqarnermut sullissinerit siuliani taaneqartut pinnagit, akerliuvoq. Kalaallit Nunaanni innuttaasut akornanni Aalisarneq aamma piniarneq pingaaruteqarlutik sammineqarneranni inuussutissanik nammineq atugassanik taamatut tunisassiornerup aningaasatigut nalinga annertungaatsiarpoq, matumani puisinik, arfernik allanillu kiisalu tuttunik, umimmannik allanillu piniarnikkut pisaqartarneq nalilersuiffigissagaanni.

 

Immikkoortoq 5.3

a.

2019-imi Pisortaqarfinni aningaasartuutit akinut ingerlaavartunut 8.914 mio. kr.-inik naleqarpoq. Pisortaqarfiit ataatsimut atuinerisa annertussusaa pisortaqarfiit aningaasaqarnerisa naatsorsuiffiginerannut atatillugu qangaaniilli naatsorsuiffigineqartarsimavoq. Nuna tamakkerlugu naatsorsuutini pisortaqarfinni aningaasartuutit immikkoortunut allanut agguataarneqarpoq, taakkunanilu tamakku immikkut misissuisarnikkut soqutiginaateqarput.

 

Inuit ataatsimoorlutik atuineranni sullissinerit pisortaqarfiit innuttaasunut akeqanngitsumik tunniuttagaat pineqarput, tassanilu atuinerup inunnut ataasiakkaanut tutsinnissaa periarfissaqarsimatinnagu. Sullissinernut taakkununnga assersuutaasinnaavoq Namminersorlutik Oqartussani kommuninilu pisortaqarfinni allaffissorneq.

 

Inunnut ataasiakkaanut niuernerunngitsukkut atuinerit akeqanngitsumik aamma tunniunneqartarput, kisiannili inunnut ataasiakkaanut tutsinneqarsinnaallutik, soorlu peqqinnissap atuartitsinerullu iluanni sullissinerit.

 

Inuit ataasiakkaat niunernikkut atuineranni nioqqutissat pisortaqarfiit niuerfinni pisiarisartagaat innuttaasunullu akeqanngitsumik tunniuttagaat pineqarput, matumani pisortaqarfiit tunisassiornerat pineqanngikkaluartoq. Tassani assersuutissaapput nakorsaatit pisortaqarfiit aqqutigalugit tunniunneqartartut kiisalu atortut ikiuutaasinnaasut, soorlu issiaviit kaassuartakkat. Takussutissiaq 15-imi atuinermut takussutissat ataasiakkaat takutinneqarput.

 

Takussutissiaq 15. Pisortaqarfinni aningaasartuutini immikkoortut allat

 

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018*

2019*

 

Akit ingerlaavartut, mio. kr.

Pisortaqarfinni aningaasartuutit katillugit ...  

6.591

6.729

6.920

7.216

7.312

7.432

7.717

7.986

8.325

8.914

Inuit ataatsimut atuinerat .................

2.507

2.672

2.793

2.933

2.941

2.975

3.152

3.224

3.339

3.607

Inuit ataasiakkaat atuinerat, niuernerunngitsukkut ......................................

4.076

4.052

4.120

4.275

4.364

4.448

4.558

4.756

4.981

5.301

Inuit ataasiakkaat atuinerat, niuernikkut ......

7

6

6

8

7

8

7

6

5

5

 

Akiusimasunit kisitat (2010-mi akit), mio. kr.

Pisortaqarfinni aningaasartuutit katillugit ...  

6.591

6.587

6.651

6.925

6.912

6.874

6.995

7.111

7.305

7.620

Inuit ataatsimut atuinerat .................

2.507

2.607

2.666

2.775

2.743

2.700

2.774

2.789

2.866

3.054

Inuit ataasiakkaat atuinerat, niuernerunngitsukkut ......................................

4.076

3.974

3.978

4.141

4.161

4.165

4.214

4.316

4.434

4.558

Inuit ataasiakkaat atuinerat, niuernikkut ......

7

6

8

10

9

10

8

7

7

7

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN08

 

Titartakkami 14-imi inuit atuinerannut sanilliullugu pisortaqarfiit aningaasartuutaanni ineriartorneq takutinneqarpoq.

 

Titartagaq 14. Inuit pisortaqarfiillu aningaasartuutaanni ineriartorneq

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN11

 

Inuit ataasiakkaat atuinerat eqqortoq tassaavoq inuit atuinermut aningaasartuutaasa aamma pisortaqarfiit inunnut ataasiakkaanut atuinermut aningaasartuutaasa inernerat. Atuinerup nunanut tamalaanut sanilliunnerani inuit ataasiakkaat atuinerat tamanna inuit atuinermut aningaasartuutaannut taarsiullugu sanilliussinissamut toqqartariaqarpoq, taamaaliornikkummi inoqutigiit pisortaqarfiillu aqutsinerisa kiffartuussinerisalu akornanni akiliutigineqartut agguataarnerisa allanngorsinnaanerat isiginiarneqassammat.

 

Pisortaqarfinni aningaasartuutit pisortaqarfiillu niuernerunngitsukkut atuinerat pisortaqarfiit aningaasaqarnerannut paasissutissanik tunngaveqarput. 2003-2017-imut kisitsisinut inaarutaasunut tunngatillugu kisitsisaataasivimmi inuit tamarmiusut inuillu ataasiakkaat atuinerannut naatsorsuutit immikkuualuttortaqarnerit nassaassaapput. Tassani atuineq immikkoortunut allanut agguataarneqarsimavoq, tassanilu pisortaqarfiit aningaasaqarnerannut siunertamut isissutissaq (COFOG) atorneqarpoq.

 

Immikkoortoq 5.4

Ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerit

Ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerni aalajangersimasuni tunisassiortut najugallit pissarsiaat pineqarput, taakkunanilu pigisat aalaakkaasut nunatsinni inuussutissarsiortut aningaasaqarnerannut ilaallutik ilanngunneqartut ilanngunneqanngillat. Toqqorsivinni amerliartortitsinerit pissarsiallu peqatigalugit, pigisallu nalillit tunineqartarnerat ilanngunnagu, nuna tamakkerlugu naatsorsuutini ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerit pineqarput.

 

Takussutissiaq 16-imi aningaasaliisarnerit 2010-miit 2019-imut qanoq ineriartorfiusimanerat takuneqarsinnaavoq, tassanilu immikkut maluginiagassaavoq uuliamik aatsitassanillu ujarlernernut aningaasaliinerit annertuumik qaffariarsimasut, pingaartumik 2010-mi 2011-milu. Taamaalilluni 2011-mi uuliamik aatsitassanillu ujarlernernut aningaasaliinerni aningaasaliinerit akiusimasunit kisitanut 5.114 mio. kr.-inik naleqarsimapput, tamakkuli 2017-imi 299 mio. kr.-inut appariarsimapput.

 

Takussutissiaq 16. Aningaasaliinerit 2010-2019

 

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018*

2019*

 

Akit ingerlaavartut, mio. kr.

Pigisat aalajangersimasut ......  

3.428

3.633

3.217

3.038

2.796

2.867

3.792

3.620

3.417

5.500

Illuutit sanaartukkallu ............

2.669

2.584

2.714

2.157

1.963

2.402

2.684

2.952

-

-

Assartuutit ....................

294

576

142

574

561

249

819

344

-

-

Maskiinat pequtillu ..............

465

475

361

308

274

218

286

323

-

-

Allannguut, pigisanngortut .......

0

-2

1

-1

-2

-1

2

1

-

-

Pigisat aalajangersimasut atortussiaanngitsut............

3.918

5.711

2.581

1.502

936

1.172

813

736

745

718

Ilisimatusarneq ineriartortitsinerlu ...

489

452

425

401

400

379

380

396

-

-

Aatsitassanik uuliamillu ujarlernerit ..

3.407

5.237

2.133

1.099

533

789

429

339

-

-

Qarasaasiami programmit najoqqutat .............................

22

23

23

2

3

4

4

1

-

-

Ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerit aalajangersimasut.............................

7.346

9.344

5.798

4.540

3.732

4.039

4.605

4.356

4.162

6.218

Quersuarmiittut amerliartornerat ....

24

-119

-103

-2

-127

1

-141

91

-

-

Ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerit..............

7.370

9.225

5.695

4.538

3.605

4.040

4.464

4.446

4.170

6.253

 

Akiusimasunit kisitat (2010-mi akit), mio. kr.

Pigisat aalajangersimasut ......  

3.428

3.565

3.130

2.982

2.708

2.669

3.599

3.291

3.207

5.185

Illuutit sanaartukkallu ............

2.669

2.528

2.608

2.057

1.830

2.191

2.406

2.588

-

-

Assartuutit ....................

294

575

166

693

678

288

997

422

-

-

Maskiinat pequtillu ..............

465

462

354

291

260

205

287

305

-

-

Allannguut, pigisanngortut .......

…

…

…

…

…

…

…

…

-

-

Pigisat aalajangersimasut atortussiaanngitsut............

3.918

5.589

2.487

1.429

874

1.071

732

653

683

688

Ilisimatusarneq ineriartortitsinerlu ...

489

445

414

387

383

357

351

359

-

-

Aatsitassanik uuliamillu ujarlernerit ..

3.407

5.114

2.049

1.040

492

711

383

299

-

-

Qarasaasiami programmit najoqqutat

22

30

30

3

4

4

5

1

-

-

Ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerit aalajangersimasut.............................

7.346

9.152

5.619

4.373

3.538

3.745

4.270

3.956

3.911

5.718

Quersuarmiittut amerliartornerat ....

…

…

…

…

…

…

…

…

-

-

Ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerit..............

7.370

9.013

5.501

4.361

3.404

3.752

4.161

3.989

3.871

5.674

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN09

 

Aningaasaliinerit pillugit paasissutissat najoqqutaqarfinniit assigiinngitsuneersuupput, taakkunanngalu taaneqarsinnaapput: suliffeqarfinni naatsorsuutit, pisortaqarfiit aningaasaataat kiisalu nunanik allanik niueqateqarnermut kisitsisitigut paasissutissat.

 

Immikkoortoq 5.5

Nioqqutissat avataaniit pisiat annissuinerlu

Takussutissiaq 17-imi piffissami 2010-miit 2019-imut Nioqqutissat avataaniit pisiat annissuinerlu nioqqutissanut sullissinernullu agguataarlugu takutinneqarpoq. Avammut nioqquteqarnermi ineriartorneq allanngorarfiusimavoq, 2010-mi, 2014-imi 2016-imilu annertuumik ineriartorfiusimasoq, tassani avammut nioqquteqarneq 9,4 pct.-imik, 11,8 pct.-imik 15,2 pct.-imillu qaffariarfiusimalluni.  Eqqussuineq piffissap ingerlanerani 2011 tikillugu malunnartumik qaffariarfiunerusimavoq. 2019-imi eqqussuineq 18,9 pct.-imik qaffariarfiusimavoq, annissuinerlu 5,3 pct.-imik appariarfiusimalluni.

 

Nioqqutissanik sullissinernillueqqussuinerup agguataarnera qiviassagaanni takuneqarsinnaavoq eqqussuinermi 2011 tikillugu qaffariarnerujussuarmut sullissinernik eqqussuinermik annermik pissuteqartoq. Sullissinernik eqqussuineq, 2011-mi 7.613 mio. kr.-inik naleqartoq, tamatuma kingorna 2019-imi 3.222 mio. kr.-inut appariarsimavoq.

 

Takussutissiaq 17. Eqqussuineq annissuinerlu nioqqutissanut sullissinernullu agguataarlugu 2010-2019

 

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018*

2019*

 

Akit ingerlaavartut, mio. kr.

Eqqussuinerit katillugit ..........  

10.758

13.338

9.594

8.778

7.755

7.654

8.214

8.194

8.735

10.163

  Nioqqutissat ..................

5.019

5.725

5.160

5.678

5.237

4.805

5.286

5.310

5.717

6.941

  Sullissinerit ...................

5.739

7.613

4.434

3.100

2.518

2.849

2.928

2.884

3.018

3.222

Annissuinerit katillugit..........

4.794

5.476

5.670

5.685

6.137

6.319

7.429

7.662

8.538

7.714

  Nioqqutissat ..................

3.156

3.805

4.032

4.052

4.447

4.425

5.318

5.574

6.393

5.593

  Sullissinerit ...................

1.638

1.671

1.639

1.633

1.689

1.894

2.111

2.088

2.145

2.121

 

Akiusimasunit kisitat, 2010-mi akit, mio. kr.

Nioqqutissanik sullissinernillu eqqussuineq ...................  

10.758

12.695

8.886

8.297

7.346

7.473

8.295

8.004

8.402

9.993

Nioqqutissanik sullissinernillu annissuineq ...................

4.794

4.998

4.803

4.917

5.498

4.953

5.704

5.488

5.948

5.632

 

Ukiumut ineriartornivik pct.-inngorlugu

Nioqqutissanik sullissinernillu eqqussuineq ...................  

38,6

18,0

-30,0

-6,6

-11,5

1,7

11,0

-3,5

5,0

18,9

Nioqqutissanik sullissinernillu annissuineq ...................

9,4

4,3

-3,9

2,4

11,8

-9,9

15,2

-3,8

8,4

-5,3

Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/NRN01

 

Eqqussuinerit annissuinerillu pillugit paasissutissat nunanik allanik niueqateqarnermut kisitsisitigut paasissutissianiit niueqatigiinnermilu oqimaaqatigiissitsinermiit pisuupput.

 

Niueqatigiinnermi oqimaaqatigiissitsinermut paasissutissanik katersinermut atatillugu suliffeqarfiit nunat allat aqqutigalugit nunanulluunniit allanut nerisassarsiniarsimanersut, orsussarsisimanersut imaluunniit iluarsagaqarsimanersut aperineqartarput. Tamakkorpiaappullu nioqqutissatut ilisarnaaserneqartartut, taamaattoqarmallu nunanik allanik niueqateqarnermi kisitsisini nunalu tamakkerlugu naatsorsuutini nioqqutissanik eqqussuinerit annissuinerillu akornanni nikingassummut annertuseqataasarlutik.

 

Nioqqutissanik nunanik allanik niueqateqarnermi kisitsisit uppernarsarluarneqarsimapput, nalinginnaasumillu pitsaassutsimikkut pitsaasutut isigineqarlutik. Taamaakkaluartoq aalisakkanik nioqqutissianik avammut nioqquteqarnermut najoqqutassanut allanut tatiginarluinnartunut arlalinnik naleqquttoqarsimanngitsoq kukkunersiuisoqarnerani paasinarsisimavoq. Taamaammallu soorlu siulianiittuni taaneqareersoq nioqqutissianut taakkununnga avammut annissuinermut kisitsisinik nutaanik takussutissaqalersimavoq, pingaarnermik avammut niuernermut paasissutissat Akileraartarnermut Aqutsisoqarfimmeersut aallaavigalugit. Nukissiornermut oqimaaqatigiissitsinerit nutaamik takussutissaliorneranni ikummatissanik eqqussuinermut arlaatigut iluarsiisoqarnissaa pisariaqalersimasoq aamma takuneqarsinnaalersimavoq. Naatsorsueqqissaartarfik ilanngunneqartut siuliani taaneqartut saniatigut allanik iluarsiissuteqarsimanngilaq. Taamaammat nioqqutissanik oqimaaqatigiissitsinerit naatsorsuiffigineranni nioqqutissanik eqqussuinerit annissuinerillu pillugit paasissutissat nunanut allanut niuernermi kisitsisinut nikingassuteqanngillat.

 

Akerlianik nioqqutissanik oqimaaqatigiissitsinerup naatsorsuiffiginerani sullissinernik suli eqqussuisoqarnissaata pisariaqartinneqarnera takuneqarsinnaalersimavoq, taamaammallu kisitsit siusinnerusukkut kisitsisinut tamanut saqqummiunneqarsimasunut nikingapput.

 

Immikkoortoq 5.6

Nunanut tamalaanut sanilliussinerit

Nuna tamakkerlugu naatsorsuutit tunisassiornermik tunngaveqartut kalaallit aningaasaqarnerisa nunanut allanut sanilliunneqarsinnaanerat periarfissinneqarpoq. Tullinnguuttuni sanilliussinissamut periarfissanut assersuusiortoqarpoq.

 

Takussutissiami 2019-imut BNP-imi Kalaallit Nunaanni ineriartornivik OECD-ni nunani ineriartornermiit qaffasinnerulaarsimasoq takuneqarsinnaavoq. Taamaakkaluartoq piffissami 2015-2019-imut ineriartornerit assersuutigissagaanni Kalaallit Nunaat agguaqatigiissillugu ineriartorfiunnginnerpaajuvoq.

 

Titartagaq 15. Kalaallit Nunaanni nunanilu toqqarneqartuni 2015-imiit 2019-imut BNP-imi ineriartornivik

Najoqqutaq: OECD.org

 

Takussutissiaq 18-imi Kalaallit Nunaannut Danmarkimullu BNP-imi pilersuinerup oqimaaqatigiinnera pct.-inngorlugu takutinneqarpoq. Danskini kalaallinilu inuiaqatigiit aningaasaqarnerisigut ilutsimi assigiinngissutaasoq annerpaaq tassaavoq pisortaqarfinni atuinermut aningaasartuutit annertussusaat. Danmarkimi 2019-imi pisortaqarfiit atuinerannut aningaasartuutit BNP-ip 24,5 pct.-erivaa. Kalaallit Nunaanni pisortaqarfiit atuinerannut aningaasartuutit BNP-ip 49,1 pct.-erivaa. Pilersuinermi oqimaaqatigiissitsineq BNP-imi pct.-inngorlugu aamma takuneqarsinnaavoq Kalaallit Nunaat nioqqutissanik sullissinernillu immikkut pisariaqartitsisoq, tassanilu Danmark akerlianik BNP-imut tunngatillugu avammut nioqquteqarnerusoq takuneqarsinnaalluni.

 

Takussutissiaq 18. Pilersuinermut oqimaaqatigiissitsineq BNP-ip pct.-inngorlugu

 

2017

2018*

2019*

 

Kalaallit Nunaat

Danmark

Kalaallit Nunaat

Danmark

Kalaallit Nunaat

Danmark

 

BNP-ip pct.-ia, akiusimasunit kisitat

Nioqqutissanik sullissinernillu eqqussuineq ..............     

53,4

50,6

55,0

51,9

64,4

51,7

Inuit atuinerat .............

41,2

46,0

40,6

46,2

40,7

45,6

Pisortaqarfinni aningaasartuutit

47,4

25,3

47,8

24,9

49,1

24,5

Ilanngaateqanngitsumik aningaasaliinerit ............

26,6

20,9

25,4

21,4

36,5

21,4

Nioqqutissanik sullissinernillu annissuineq ...............

36,6

57,3

39,0

57,9

36,3

59,2

Najoqqutaq: Danmarks Statistikip kisitsisaataasivia